Dział psychologa
- Kategoria: Dział psychologa
- Odsłony: 2174
Autyzm – fakty i mity
Autyzm to jedno z najcięższych zaburzeń rozwoju, który zgodnie ze współczesną wiedzą zaliczany jest do problemów o podłożu neurobiologicznym. Budzi on ogromne zainteresowanie badaczy, a na przestrzeni ostatnich kilku lat zyskał również duże zainteresowanie społeczne. W dalszym ciągu jednak jest to zaburzenie stosunkowo słabo poznane, co przyczyniło się do wytworzenia się wielu mitów dotyczących osób cierpiących na zaburzenia ze spektrum autyzmu. W niniejszym artykule postaram się zatem przybliżyć najważniejsze informacje i wiedzę o funkcjonowaniu osób z autyzmem, a także sprostować najczęściej powielane mity i stereotypy ich dotyczące.
O autyzmie słów kilka
A właściwie „o spektrum autystycznym słów kilka”. W przypadku autyzmu mówi się o spektrum zaburzeń, ponieważ nie istnieje jeden wzorzec poziomu funkcjonowania charakteryzujący osoby z autyzmem. Mogą one być wręcz diametralnie różne, pomimo takiej samej diagnozy. Oznacza to, że autyzm może przyjmować zupełnie inną postać, od łagodnych objawów, po bardzo nasilone i znacznie utrudniające funkcjonowanie we wszystkich sferach życia.
Trudności przejawiane przez dzieci autystyczne dotyczą przede wszystkim:
- kontaktów społecznych,
- języka,
- wielu kompetencji emocjonalnych, poznawczych, motorycznych i sensorycznych.
Najogólniej dziecko autystyczne można określić jako charakteryzujące się dużą trudnością w percepcji istnienia drugiej osoby jako obiektu złożonego. Dzieje się tak, gdyż jemu samemu sprawia trudność pozbieranie i połączenie informacji o sobie
w jedną całość. Z tego powodu jeszcze trudniej jest mu spostrzegać innych ludzi całościowo. Efektem takiej niewłaściwej percepcji jest brak zachowań społecznie przyjętych w procesie interakcji i komunikacji z innymi. Dzieci takie nie oczekują pocieszenia, gdyż w chwili smutku zaspokajają tę potrzebę poprzez autostymulację ruchową albo echolaliczne wypowiedzi. Nie podejmują również prób zbliżenia się do rówieśników, nie inicjują zabaw. Często w interakcji wygłaszają długie monologi, zajmują się uparcie jednym aspektem poruszanego zagadnienia, który wzbudził w nich ciekawość, bawią się samotnie jakimś przedmiotem – bez względu na jego przeznaczenie. W zachowaniu dzieci autystycznych łatwo zauważyć stereotypie ruchowe, niedopuszczanie do zmian w otoczeniu (np. zmian ułożenia rożnych przedmiotów), rytuały codzienne, tworzenie rożnych dziwactw słownych, rożne modulacje głosu, uwag nie na temat.
Cały czas trzeba jednak pamiętać, że opisane wyżej objawy nie zawsze występują w tak ekstremalnej formie. Ich charakter i stopień nasilenia jest różny na całej długości autystycznego spektrum. Biorąc to pod uwagę, osoby z zaburzeniami autystycznymi, można podzielić na trzy grupy:
- Osoby aktywne unikające kontaktów społecznych; to osoby pełne rezerwy wobec innych ludzi, unikające kontaktów, dążące do zachowania dystansu fizycznego, unikające kontaktu wzrokowego.
- Osoby bierne w kontakcie, czyli akceptujące kontakt, ale nie poszukujące go z własnej inicjatywy.
- Osoby aktywne, ale specyficznie; oznacza jednostki inicjujące kontakt
i dominujące w przebiegu interakcji, jednak prezentujące powtarzalne sztywne wzorce i zainteresowane rutynowym przebiegiem interakcji, a nie jej treścią
Mity dotyczące ASD
Wydawać by się mogło, że w obecnych czasach, gdy coraz częściej można spotkać się z tematem autyzmu w wiadomościach i programach telewizyjnych, świadomość społeczeństwa dotycząca tego zaburzenia będzie wysoka. Tymczasem, w dalszym ciągu wiedza o autyzmie jest znikoma. Przekazywane informacje dotyczące tego zaburzenia bardzo często nie są pełne, lub są wręcz przekłamane. Uwypuklane są negatywne charakterystyki osób autystycznych, takie jak: zachowania agresywne, wycofanie, czy zachowania typowe dla autyzmu z współwystępującą niepełnosprawnością intelektualną. W ten sposób w społeczeństwie kreuje się zawężony, stereotypowy i głównie negatywny obraz autyzmu.
Mit 1: Dzieci z ASD nie są zdolne do miłości i budowania relacji opartych na uczuciu.
Jest to bodajże najbardziej rozpowszechniony w społeczeństwie mit. W rzeczywistości, osoby z autyzmem kochają oraz odczuwają wszystkie inne uczucia, a traktowanie ich jako pozbawionych emocji jest bardzo krzywdzące. Faktem jest, że w spektrum autyzmu sfera emocji jest często jedną z najbardziej zaburzonych, lecz nie dlatego, że osoby nie odczuwają, tylko dlatego, że nie potrafią prawidłowo okazać swoich emocji, jak i odczytać emocji drugiego człowieka. Często osoby te są nadmiernie wrażliwe, a brak umiejętności okazywania uczuć komplikuje ich relacje ze społeczeństwem.
Mit 2: Każda osoba z autyzmem posiada jakieś specjalne, genialne wręcz umiejętności.
Jest to kolejne bardzo powszechne przekonanie. Niewątpliwie znacząco przyczynia się do tego fakt, iż temat autyzmu często jest wykorzystywany w popkulturze, gdzie osoby z diagnozą ASD stanowią inspirację dla postaci serialowych i filmowych. Bardzo często jednak, obraz osób autystycznych w nich kreowany jest wybiórczy i skupia się na jakiejś genialnej zdolności przez nich posiadanej. Tego typu zdolności, fachowo określane są mianem zdolności wysepkowych (ang. special isolated skills) i występują jedynie u około 5-15% osób autystycznych. Faktem jest, iż znane są przypadki geniuszu wśród osób ze spektrum, jednak często wiąże się to z dużymi ograniczeniami w rozwoju pozostałych umiejętności, oznacza to, że te nadzwyczajnie uzdolnione osoby często nisko funkcjonują w pozostałych sferach.
W tym miejscu warto też nadmienić, iż osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu często wykazują wybiórczość zainteresowań. Oznacza to, że posiadają jeden, bardzo konkretny obszar zainteresowań (np. matematyka, lotnictwo, dinozaury, informatyka, komputery), na którym koncentrują całą swoją uwagę i energię, dzięki czemu zgłębiają go w eksperckim wręcz stopniu. Nie dziwi zatem, iż mogą uchodzić za geniuszy w danej dziedzinie.
Mit 3: Osoby z autyzmem są upośledzone umysłowo.
W rzeczywistości autyzm nie zawsze oznacza niepełnosprawność intelektualną. Istnieje wiele osób z ASD, których funkcjonowanie mieści się w normie intelektualnej.
Mit 4: Wszystkie dzieci z autyzmem powinny chodzić do szkół specjalnych.
W tym przypadku wybór uzależniony jest od stopnia funkcjonowania dziecka. Wiele dzieci autystycznych uczęszcza do szkół masowych czy integracyjnych, gdzie radzą sobie podobnie jak ich rówieśnicy. Do placówek specjalnych chodzą najczęściej te dzieci, u których obok zaburzeń ze spektrum występuje też niepełnosprawność intelektualna.
Mit 5: Osoby z autyzmem są agresywne i autoagresywne.
Zachowania agresywne mogą się pojawić, nie można jednak twierdzić, że każda osoba autystyczna jest agresywna. Agresja i autoagresja najczęściej są efektem utrudnionej komunikacji z innymi lub nieprawidłowo prowadzonej terapii i nie wynikają z samego zaburzenia. Zdarza się, że osoby z ASD nie potrafią skutecznie zakomunikować swoich potrzeb, co prowadzi do narastania u nich frustracji i w konsekwencji agresji.
Mit 6: Autyzm to choroba.
Jak często spotkaliśmy się z takim sformułowaniem: „to dziecko jest chore na autyzm”? Na pewno nie raz. Takie określenie autyzmu jest jednak kompletnie błędne. Autyzm nie jest chorobą a zaburzeniem rozwojowym, który towarzyszy osobie przez całe życie. Słowo „choroba” sugeruje, że jest to stan przejściowy, z którego można się wyleczyć. Z zaburzeń ze spektrum autyzmu wyleczyć się nie da, jednak dzięki odpowiedniej opiece i właściwie dobranej terapii można w znaczącym stopniu poprawić funkcjonowanie osoby. Im wcześniejsza diagnoza i idąca za nią indywidualna terapia, tym większa szansa na poprawienie jakości życia osoby z autyzmem i jej rodziny.
W społeczeństwie istnieją również mity dotyczące ściśle zespołu Aspergera. Bardzo często są one efektem uproszczenia lub wyolbrzymienia pewnych faktycznie zaobserwowanych zjawisk.
Mit 1: Osoby z Zespołem Aspergera (ZA) są silnie introwertywne, nie odczuwają emocji ani potrzeby społecznej przynależności.
Prawda jest tak, że osoby z ZA chcą kontaktów z ludźmi, a ich ograniczenie spowodowane jest przez problemy z nawiązywaniem bliskich relacji. Taka sytuacja czasami skutkuje nawet u nich depresją. Warto także zaznaczyć, że osoby z Zespołem Aspergera przebywając we właściwym środowisku są w stanie poprawiać swoje kompetencje społeczne.
Mit 2: Osoby z Zespołem Aspergera wykazują całkowity brak poczucia humoru.
To również nie jest prawdą. Co prawda, ich humor może być bardzo specyficzny, istnieje też możliwość wystąpienia problemów związanych z ograniczeniami społecznymi (np. nieodróżnienie żartu od kłamstwa lub nierozumienie zasady społecznej, na której dowcip bazuje). Obserwuje się jednak przejawy poczucia humoru u osób z ZA.
Spektrum autyzmu jest niezwykle skomplikowanym i nadal mało poznanym zaburzeniem. Jedyne co jest pewne, to to, iż nie istnieje jeden, ściśle określony model funkcjonowania osób z autyzmem, każda jest indywidualnością. Nie ma dwóch takich samych osób ze spektrum, a funkcjonowanie każdej z nich uzależnione jest od niezliczonej ilości różnych czynników. Każda osoba z ASD stanowi swój własny wyjątkowy „przypadek”, który zasługuje na poznanie i zrozumienie.
Opracowała- mgr Milena Kardasz- psycholog
Renata Dobrowolska
Zaburzenia odżywiania się u dzieci i młodzieży
Celem tego artykułu jest przedstawienie głównych rodzajów zaburzeń odżywiania się, które to coraz częściej występują, głównie wśród dziewcząt i młodych kobiet. Ostatnio zauważono, że obniżył się wiek osób cierpiących na te zaburzenia. Pierwsze objawy bulimii obserwuje się najczęściej w przedziale wiekowym 15 – 25 lat. Anoreksja natomiast może pojawić się jeszcze wcześniej, nawet w wieku 10 lat. Najczęściej jednak obserwowana jest u 13 – 18 - letnich dziewcząt. U chłopców także mogą wystąpić te zaburzenia. Bardzo ważne jest zatem, aby wzmacniać świadomość rodziców i nauczycieli, co do przyczyn, objawów, przebiegu, sposobu leczenia i zapobiegania zaburzeniom odżywiania się.